Endokrynologia

Nasi lekarze:

• lek. med. Andrzej Badura

---

 

 

Czym zajmuje się endokrynolog?

Endokrynolog to lekarz specjalizujący się w diagnozowaniu i leczeniu chorób gruczołów wydzielania wewnętrznego, takich jak tarczyca, nadnercza, przysadka mózgowa i trzustka. Endokrynologia to również diagnostyka i leczenie zaburzeń hormonalnych.

Kiedy powinniśmy udać się do endokrynologa?

Do wizyty u lekarza tej specjalizacji powinny nas skłonić takie dolegliwości/objawy jak:

• Nagły przyrost lub utrata wagi, zwłaszcza jeśli nie znamy ich przyczyny (np. nie stosowaliśmy diety odchudzającej lub nie próbowaliśmy przytyć)
• Przewlekłe zmęczenie, które występuje mimo odpoczynku, odpowiedniej ilości snu itd.
• Zaburzenia snu – nadmierna senność lub bezsenność
• Zaburzenia miesiączkowania – cykl stał się nieregularny, miesiączki bardziej obfite lub skąpe niż dotychczas
• Problemy z zajściem w ciążę
• Zmiany nastroju – lęk, przewlekły smutek, częste wahania nastroju mogą być spowodowane zaburzeniami hormonów
• Opóźniony wzrost u dzieci
• Nadmierne owłosienie lub wypadanie włosów, trądzik, suchość skóry i błon śluzowych
• Problemy z tarczycą, takie jak powiększona tarczyca, guzki, objawy niedoczynności lub nadczynności tarczycy
• Objawy cukrzycy – zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, zaburzenia widzenia

Jest to bardzo szeroka gama objawów, wiele z nich może występować również w przypadku innych chorób, niezwiązanych z endokrynologią czy gospodarką hormonalną. Jeśli masz wątpliwości, do jakiego lekarza się udać, w pierwszej kolejności skonsultuj się ze swoim lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Na podstawie wszystkich twoich objawów, historii choroby i wieloletniego doświadczenia będzie on w stanie najlepiej pokierować twoją diagnostyką i dalszym leczeniem.

Jakie badania zleca endokrynolog?

Wybór konkretnych badań zależy od objawów pacjenta, historii choroby oraz wstępnej diagnozy. Do najczęściej zlecanych przez endokrynologów badań możemy jednak zaliczyć:

• Badania krwi:
  • Hormony tarczycy: TSH, FT3, FT4
  • Poziom glukozy, hemoglobina glikowana (HbA1c), test obciążenia glukozą – badania wykonywane w celu diagnostyki cukrzycy
  • Hormony płciowe: testosteron, estrogeny, progesteron, FSH, LH
  • Hormony nadnerczy: kortyzol, aldosteron, DHEA-S
  • Hormony przysadki: prolaktyna, hormon wzrostu, ACTH
  • Poziom wapnia, fosforu, witaminy D, PTH (parathormon)
  • Poziom cholesterolu, trójglicerydów, elektrolitów i innych parametrów biochemicznych
• Badania ultrasonograficzne (USG):
  • USG tarczycy: ocena wielkości, struktury i obecności guzków tarczycy
  • USG nadnerczy: ocena struktury i ewentualnych zmian w nadnerczach
• Testy stymulacyjne i hamujące, które służą do oceny odpowiedzi gruczołów na stymulację lub hamowanie przez określone substancje
• Densytometria kości, czyli badanie gęstości kości, szczególnie ważne w diagnostyce osteoporozy
• Badania obrazowe takie jak MRI, CT czy scyntygrafia – w zależności od podejrzewanej choroby
• Testy genetyczne w przypadku podejrzenia chorób o podłożu genetycznym (np. w przypadku zaburzeń wzrostu u dzieci)
• W niektórych przypadkach, na przykład przy podejrzeniu nowotworu tarczycy, może być zalecona biopsja

Jakie są najczęstsze choroby endokrynologiczne?

Do najczęściej diagnozowanych chorób należą:

• Cukrzyca – jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się wysokim poziomem glukozy we krwi. Najczęstsze typy to cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2 i cukrzyca ciążowa.
• Choroby tarczycy:
  • Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) – stan, w którym tarczyca nie produkuje wystarczającej ilości hormonów
  • Nadczynność tarczycy (hipertyreoza) – gdy tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów
  • Wole – powiększenie tarczycy, które może być spowodowane różnymi czynnikami, w tym niedoborem jodu
  • Choroba Hashimoto – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, częsta przyczyna niedoczynności tarczycy
  • Choroba Gravesa-Basedowa – autoimmunologiczna choroba, która jest główną przyczyną nadczynności tarczycy
• Zaburzenia przysadki mózgowej:
  • Akromegalia – nadmierna produkcja hormonu wzrostu
  • Prolaktynoma – guz przysadki produkujący prolaktynę
• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – zaburzenie hormonalne u kobiet, które może prowadzić do nieregularnych miesiączek, trądziku, nadmiernego owłosienia i problemów z płodnością
• Choroby nadnerczy:
  • Choroba Addisona – niedoczynność nadnerczy, w której nadnercza nie produkują wystarczającej ilości hormonów
  • Zespół Cushinga – nadmierna produkcja kortyzolu przez nadnercza
• Osteoporoza – choroba, w której kości stają się słabsze i bardziej podatne na złamania
• Hipoglikemia – stan charakteryzujący się niskim poziomem cukru we krwi
• Hiperkalcemia – wysoki poziom wapnia we krwi, często związany z zaburzeniami przytarczyc
• Hipokalcemia – niski poziom wapnia we krwi, który może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym niedoczynnością przytarczyc
• Zaburzenia metaboliczne, takie jak zespół metaboliczny, który obejmuje grupę czynników ryzyka zwiększających ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2.

Czy cukrzyca to choroba endokrynologiczna? Jaki lekarz leczy cukrzycę?

Tak, cukrzyca to choroba endokrynologiczna związana z zaburzeniami produkcji insuliny przez trzustkę. Cukrzycę leczy przede wszystkim  endokrynolog, który jest specjalistą w dziedzinie chorób hormonalnych, ale w procesie leczenia mogą uczestniczyć również lekarze innych specjalności. W Polsce istnieje również specjalizacja medyczna zwana diabetologią, która zajmuje się wyłącznie cukrzycą. W podstawowej opiece nad pacjentem z cukrzycą, która jest chorobą przewlekłą, ważny jest również lekarz POZ (rodzinny lub internista), dietetyk (pomaga w opracowaniu odpowiedniego planu żywieniowego, który jest kluczowym elementem zarządzania cukrzycą), nefrolog (zajmuje się leczeniem powikłań cukrzycowych dotyczących nerek) czy podolog (cukrzyca może prowadzić do problemów z nogami i stopami).

Na czym polega cukrzyca?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się wysokim poziomem glukozy (cukru) we krwi. Jest to wynik problemów z produkcją lub działaniem insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę, który pomaga komórkom organizmu pobierać glukozę z krwi i wykorzystywać ją jako źródło energii. Istnieją różne typy cukrzycy, z których każdy ma nieco inne przyczyny i mechanizmy:

1. Cukrzyca typu 1. to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje i niszczy komórki beta trzustki, które produkują insulinę. W rezultacie organizm nie produkuje wystarczającej ilości insuliny, co prowadzi do wysokiego poziomu glukozy we krwi. Cukrzyca typu 1. najczęściej diagnozowana jest u dzieci i młodych dorosłych.
2. Cukrzyca typu 2. to najczęstszy typ cukrzycy, który zazwyczaj rozwija się u osób dorosłych, choć coraz częściej diagnozowany jest również u dzieci. W cukrzycy typu 2. organizm nie wykorzystuje insuliny w sposób efektywny (insulinooporność) i/lub trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny. Często związana jest ze złym stylem życia, otyłością i brakiem aktywności fizycznej.
3. Cukrzyca ciążowa (gestacyjna) rozwija się u niektórych kobiet w ciąży i zazwyczaj znika po porodzie. Zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. w przyszłości zarówno u matki, jak i u dziecka.

Do głównych objawów cukrzycy należą zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, utrata wagi (szczególnie w cukrzycy typu 1.), zaburzenia widzenia i wolno gojące się rany. Nieleczona cukrzyca może prowadzić do poważnych powikłań, w tym chorób sercowo-naczyniowych, uszkodzenia nerwów, uszkodzenia nerek, problemów ze wzrokiem i problemów z nogami.

Leczenie cukrzycy obejmuje kontrolę poziomu glukozy we krwi, zdrową dietę, aktywność fizyczną, a także leki obniżające poziom cukru we krwi. W przypadku cukrzycy typu 1. konieczne jest regularne podawanie insuliny. Zarządzanie cukrzycą wymaga stałej opieki lekarskiej i samokontroli, aby zapobiegać powikłaniom i utrzymać dobre zdrowie.

Jakie są objawy chorób tarczycy? Czym się różni nadczynność od niedoczynności tarczycy?

Objawy chorób tarczycy mogą obejmować zmęczenie, zmiany wagi, problemy z koncentracją, suchość skóry, wypadanie włosów, nietolerancję zimna lub ciepła, zaburzenia miesiączkowania. Objawy różnią się jednak w zależności od choroby.

Objawy nadczynności tarczycy to:

• Przyspieszone bicie serca (tachykardia) lub nieregularne bicie serca (arytmia)
• Nadmierna nerwowość, niepokój lub drażliwość
• Drżenie rąk lub palców
• Nadmierna potliwość
• Nietolerancja ciepła
• Zmiany w cyklach menstruacyjnych
• Nagła utrata wagi mimo normalnego lub zwiększonego apetytu
• Powiększenie tarczycy (wole)
• Problemy ze snem
• Zmęczenie i osłabienie mięśni

Objawy niedoczynności tarczycy:

• Zmęczenie i brak energii
• Przyrost masy ciała mimo braku zmian w diecie
• Nietolerancja zimna
• Suchość skóry i włosów
• Wypadanie włosów
• Zaburzenia miesiączkowania
• Obrzęki, szczególnie wokół oczu
• Depresja lub obniżenie nastroju
• Wolniejsze bicie serca (bradykardia)

Ważne: objawy chorób tarczycy mogą być subtelne i rozwijać się bardzo powoli. Dlatego w każdym przypadku podejrzenia problemów z tarczycą, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania diagnostyczne.

Na co wpływa tarczyca?

Tarczyca odgrywa kluczową rolę w wielu funkcjach organizmu:

• Metabolizm: hormony tarczycy regulują metabolizm, czyli sposób, w jaki organizm wykorzystuje energię. Wpływają na prędkość przemian metabolicznych, co ma wpływ na tempo spalania kalorii i ogólną energię organizmu.
• Wzrost i rozwój: hormony tarczycy są szczególnie ważne w okresie niemowlęcym i dzieciństwa, gdzie hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju, w tym rozwoju mózgu.
• Funkcje serca: hormony tarczycy wpływają na pracę serca, regulując tętno i siłę skurczu mięśnia sercowego. Mogą również wpływać na ciśnienie krwi.
• Termoregulacja: pomagają w regulacji temperatury ciała, wpływając na produkcję ciepła.
• Funkcje układu pokarmowego: wpływają na procesy trawienne, w tym na szybkość przemiany materii i ruchliwość jelit.
• Funkcje układu rozrodczego: mogą wpływać na cykle menstruacyjne i płodność.
• Hormony tarczycy wpływają na kondycję skóry, włosów i paznokci. Niedoczynność tarczycy może prowadzić do suchości skóry i wypadania włosów, podczas gdy nadczynność może powodować nadmierną potliwość i cienkie włosy.
• Mogą wpływać na poziom cholesterolu we krwi, a zaburzenia funkcji tarczycy mogą prowadzić do zmian w profilu lipidowym.
• Nastrój, pamięć i inne funkcje poznawcze – niedoczynność tarczycy jest czasami związana z depresją, podczas gdy nadczynność może prowadzić do niepokoju i drażliwości.

Tarczyca a płodność

Hormony tarczycy odgrywają istotną rolę w regulacji płodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U kobiet zaburzenia funkcji tarczycy mogą prowadzić do nieregularnych cykli miesiączkowych lub nawet ich zaniku, co może utrudniać zajście w ciążę, wpływać na jakość komórek jajowych, owulację, utrzymanie ciąży. Niedoczynność tarczycy może zwiększać ryzyko poronień. U mężczyzn natomiast tarczyca wpływa na jakość spermy, libido i funkcje seksualne. 

Czy choroby tarczycy są dziedziczne?

Skłonność do autoimmunologicznych chorób tarczycy może być dziedziczona, jednak dziedziczenie nie oznacza pewności zachorowania. Czynniki genetyczne zwiększają ryzyko, ale nie są jedynymi czynnikami wpływającymi na rozwój chorób (nie tylko tarczycy). Ważną rolę odgrywają nasz styl życia, dieta, stres, czynniki środowiskowe w jakich żyjemy.

Jeśli w rodzinie występują choroby tarczycy, warto regularnie monitorować jej funkcjonowanie, by wcześnie wykryć ewentualne zmiany, które mogą, ale nie muszą się pojawić.

Co to jest kortyzol?

Kortyzol to hormon produkowany przez nadnercza, często nazywany „hormonem stresu", ponieważ jego poziom w organizmie wzrasta w odpowiedzi na stres fizyczny i emocjonalny.

Kortyzol pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem, zwiększając dostępność energii i przygotowując ciało do reakcji „walcz lub uciekaj”. Bierze udział w regulacji metabolizmu glukozy, tłuszczów i białek. Ma działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne, wpływa na ciśnienie krwi, nastrój i zachowanie, reguluje cykle snu i czuwania. 

Mimo tego, że zazwyczaj kortyzol kojarzy nam się negatywnie, jest niezbędny dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Dopiero długotrwały i podwyższony poziom kortyzolu prowadzi do problemów zdrowotnych i jest równie niebezpieczny jak zbyt niski poziom tego hormonu.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to zaburzenie hormonalne, które często dotyka kobiety w wieku rozrodczym. Jego dokładna przyczyna nie jest znana, ale uważa się, że ważną rolę w wystąpieniu choroby odgrywają czynniki genetyczne, hormonalne i środowiskowe.

Wiele kobiet z PCOS ma insulinooporność, co oznacza, że ich ciała nie mogą efektywnie wykorzystywać insuliny, co prowadzi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi i może zwiększać produkcję androgenów przez jajniki. Wyższy poziom androgenów (tzw. męskich hormonów) to z kolei nieregularne cykle owulacyjne czy nadmierne owłosienie. Do pozostałych objawów PCOS możemy zaliczyć:

• Trądzik
• Otyłość, szczególnie wokół talii
• Wiele małych torbieli na jajnikach
• Niepłodność
• Wypadanie włosów
• Zaburzenia metaboliczne

Leczenie PCOS zależy od objawów konkretnej pacjentki i może obejmować zmianę stylu życia, przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, leków na insulinooporność, stymulujących owulację lub przeciwdziałających androgenom.

---

 

Poradnia endokrynologiczna w Przychodni Miejskiej w Pieszycach przyjmuje pacjentów tylko prywatnie, zgodnie z cennikiem konsultacji lekarskich. Aby umówić wizytę u endokrynologa, prosimy o kontakt z rejestracją.